گزارش مراسم اهدای سومین دورهی جایزهی شعر احمد شاملو در نود و دومین سالروز تولد شاعر
شعر در تو نظر میکند بامداد
احمد شاملو قریب به دو دهه پس از مرگش هنوز نامی است که شعر ایران را خطاب میکند. سومین دوره شعر شاملو با تمام حواشی و تغییراتی که در مؤسسان و هیات داوران صورت گرفت، عصر یک روز پاییزی مقارن با سالروز «بامداد» برگزار شد.
احمد شاملو قریب به دو دهه پس از مرگش هنوز نامی است که شعر ایران را خطاب میکند. سومین دوره شعر شاملو با تمام حواشی و تغییراتی که در مؤسسان و هیات داوران صورت گرفت، عصر یک روز پاییزی مقارن با سالروز «بامداد» برگزار شد. جادوی کلام شاملو همچنان توانست مراسم اهدای جایزهای را به جایی برای انتقاد از وضعیت موجود بدل کند؛ شاهدش سخنرانیهایی که در این مراسم شعر معاصر و وضعیت متورم آن را نشان رفت. شاملو سالهای پیش، پس از شش دهه شاعری، جایزهی «استیگ داگرمن» را دریافت کرد. ما، شعر ما، از طریق شاملو با جهان درآمیخت، با جهان معاصر شد. پس چرا اینک در خم تنگنای شعر ایران به بازشناسی میراث شاملو ننشینیم؛ «جهان در تو نظر میکند ای بامداد».
«اگرچه هدف نهایی در انتخاب برگزیدگان، به صورت تام درنظرداشتن رویکردهای اجتماعی و توجه به انسان و مسائل پیچیده او در اجتماع (که از ویژگیهای شعر شاملوست) نبوده، اما وجود نسبتی از حساسیتهای اجتماعی و بغرنجیهای جاری در زندگی انسان امروز، مدنظر داوران این مرحله قرار گرفته است»؛ این بخشی از بیانیهی هیات داوران (مرحلهی اول) سومین دورهی جایزهی شعر شاملوست؛ جایزهای که عصر روز گذشته، همزمان با نود و دومین سالروز تولد بامدادِ شاعر، برگزار شد. از همین بخش بیانیه خوب معلوم است که در جایزهای که به نام شاملوست، تعهد و حساسیت اجتماعی را یکسره نمیتوان نادیده گرفت؛ چراکه شعر شاملو از شاخصترین نمونههای شعری است که در آن ادبیات از مسئولیت اجتماعی جدا نیست. از طرفی، شاملو این مسئولیت اجتماعی را به نوآوریهای زبانی زیباییشناختی گره میزند و میتواند در عین تنندادن به عامهپسندشدن، شعر خود را از دایره پسند نخبگان فراتر ببرد و وارد عرصه وسیعتر و متنوعتری از اجتماع کند. از همین روست که در بخشهای دیگر بیانیهی هیات داوران بر این وجوه نیز به عنوان معیاری برای انتخاب برنده جایزهای که به نام شاملوست، تأکید شده است: «سازوکار جوایز ادبی، بینسبت با عنوان آن جوایز نیست. جایزهی شعر احمد شاملو با نام شاعری گره خورده که خود در حوزهی زبان و محتوا پیشنهادهایی نو به شعر فارسی ارائه کرده و در عین حال شعر او علاوه بر نخبگان و روشنفکران، در بین طیف گستردهای از مردم دهانبهدهان میچرخد. از این رو، هنگام داوری آثار، هم به خلاقیت و پیشنهادهای نو توجه شده و هم به امکان تکثر و ارتباطپذیری بین طیفهای مختلف اجتماعی». همینهاست که هم کار را بر داوران چنین جایزهای دشوار میکند و هم برای آنها که این جایزه را میگیرند؛ چرا که هر کس این جایزه را بگیرد، ذهنها را خودبهخود به سمت مقایسهای میکشاند میان آن که جایزه به نام اوست و آن که این جایزه را گرفته است.
امسال در سومین دورهی جایزهی شاملو، رضا چایچی، علیرضا عباسی و فؤاد نظیری به عنوان داوران مرحلهی اول ١٢ اثر را برای مرحلهی نهایی این جایزه انتخاب کردند.
در سومین دورهی مراسم جایزهی شعر شاملو، محمدرضا اصلانی و مراد فرهادپور به عنوان سخنرانان این مراسم حضور داشتند که حضور آنها خود چندوجهیبودن شاملو را تداعی میکند و این که دربارهی شاملو میتوان از منظرهای مختلفی سخن گفت؛ چرا که شعر شاملو در دورههای مختلف شعری او، نشان میدهد که شعر برای او عرصهی پیوند زبان، تخیل، نقد و تعهد اجتماعی و تأمل در مفهوم جهان و انسان است.
محمدرضا اصلانی در بخشی از صحبتهای خود با تأکید بر این که خیال به معنای حذف جهان بیرون نیست و زبان حاصل خیال جمعی است، گفت: «شاعر نفس زیستجهان در معنای هوسرلی آن است و شاعر همواره به چیزی میاندیشد و شعر را در خیال جاودانه میکند. شاعر در عین آفرینش تصویر، جهان گریزنده را به درون قلعهی زبان میآورد». اصلانی که خود شاعری چندوجهی و آگاه به ادبیات کلاسیک ایران و ادبیات غرب و بحثهای نظری در زمینهی آفرینش هنری است، با ارجاع به آرای عبدالقادر جرجانی و قیاس آن با دیدگاههای دوسوسور و چامسکی در جهان غرب، گفت: «تخیل هستیهای ناسازگار را یکپارچه و مرگ را با زندگی یکی میکند». او همچنین به نمونههایی از کارکرد تخیل در شعر شاعرانی چون بیدل و فرخی سیستانی اشاره کرد و بعد به بیت «بادها ابر عبیرآمیز را/ ابر بارانهای حاصلخیز را» از شاملو اشاره کرد که در آن فعل حذف شده؛ اصلانی حذف فعل در این شعر را به اعطای انتخاب گزینش به خواننده تعبیر کرد و گفت شاملو با ناتمامگذاشتن این بیت و فعل نگذاشتن برای آن، آزادی تخیل را به مخاطبش هدیه میکند تا او خود شعر را کامل کند.
بعد از صحبتهای اصلانی، شعرهایی از شاعران معاصر پخش شد از جمله شعر «نیامد» رضا براهنی با صدای خود او که تولدش با احمد شاملو در یک روز است.
در طول مراسم که اجرایش را رؤیا تیموریان بر عهده داشت، شعری از شاملو با اجرای ستاره اسکندری اجرا شد. موسیقی این اجرا کاری از هوشیار خیام بود.
مراد فرهادپور، یکی از داوران مرحلهی دوم سومین دورهی جایزهی شعر شاملو، از دیگر سخنرانان این مراسم بود. فرهادپور صحبت خود را با این جمله آرتور رمبو آغاز کرد که «باید مطلقا مدرن بود».
روزنامه شرق | شماره ۳۰۳۳ | ۱۳۹۶ چهارشنبه ۲۲ آذر | صفحه ۱۶ | شعر در تو نظر میکند بامداد
ارسال نظر