علیرضا عباسی در گفت‌وگو با ایرنا
علیرضا عباسی از داوران دوره‌های دوم و سوم جایزهی شاملو در گفت‌وگو با ایرنا، درباره‌ی تجربه‌ی خود از حضور در داوری این جایزهی ادبی گفت: کار جمعی و گروهی در فضای ادبیات ما کاری دشوار، فرسایشی و طاقت‌فرساست؛ به دلیل آن که تصورات، توقعات و حواشی، بیش از اصل ماجرا خودنمایی می‌کند. این مسأله در رابطه با جوایز ادبی، شدت بیشتری دارد و به تدریج باعث خستگی و دلسردی دست‌اندرکاران، مجریان و داوران می‌شود. تجربه‌ی شخصی من، هم تجربه‌ای تلخ بوده، هم شیرین. آنچه در طول سال‌ها حضور و فعالیت در فضای ادبیات برایم مسجل شده، این است که کار جمعی و گروهی در فضای ادبیات ما کاری دشوار، پیچیده و طاقت‌فرسا است.
باید تن و ذهنی آهنین داشته باشی تا بتوانی در این دست کارهای جمعی فعالیت کنی و دوام بیاوری. بخصوص وقتی در جایگاه داور قرار می‌گیری. مساله‌ای که اغلب در مورد کار داوری مورد توجه قرار نمی‌گیرد این است که کار داوری در جوایز ادبی، صرفاً ارزش‌گذاری آثار به صورت مجزا نیست، بلکه کار در فرآیندی قیاسی پیش می‌رود.
وی افزود: از نظر من با توجه به تجربه‌ی حضورم در دو دوره‌ی جایزهی شعر شاملو، روند داوری این جایزه روندی دموکراتیک است. ما سه داور، ابتدا کتاب‌ها را جداگانه بررسی می‌کردیم و سپس در جلسات مشترک در فضای بحث و تبادل نظر، تلاشمان بر این بود که در فرآیندی قیاسی، بر اساس معیارهای جایزه، انتخاب‌هایی مشترک و شایسته داشته باشیم. تا این جا علی‌رغم دشواری مسئولیت و صرف زمان طولانی، بخش خوشایند کار به حساب می‌آید اما حقیقتاً کار زمانی بسیار سخت می‌شود که داوران، علی‌رغم تلاش برای انجام هرچه بهتر مسئولیتشان، می‌بایست پاسخگوی حواشی و تصورات هم باشند؛ تصورات و توقعاتی که به دلیل تنوع سلایق و نظرهای بیرون از ماجرا شکل می‌گیرد. این مسأله در آن دوره‌ها، که در واقع جایزهی شعر شاملو تجربه‌های نخستین را پشت سر می‌گذاشت، وجود داشت و البته وجود حواشی در جوایز ادبی دور از انتظار هم نیست.
این شاعر ادامه داد: همه فکر می‌کنند نفر اول هستند و شما باید به یکایک‌شان ثابت کنی که ما قبول داریم شما خوب هستید اما در این فرآیند قیاسی سر آخر یک نفر باید انتخاب شود! یک کتاب مربوط به یک سال و نه کارنامه‌ی ادبی و شاعری است. پذیرش همین مسأله‌ی ساده برای بسیاری دشوار است. کسانی بودند که مستقیماً این سوال‌شان بود که چرا من اول نشدم؟ این موضوع در مخیله‌ی خود من نمی‌گنجد که اثرم در جایزه‌ای شرکت داده شود و بعد اعتراض کنم که چرا من اول نشده‌ام. اما متأسفانه با چنین برخوردهایی مواجه بودیم، حتا در میان آدم‌های باسابقه و با تجربه. این دایره‌ی تسلسل گویا همچنان ادامه دارد و در طولانی مدت فرساینده و مأیوس‌کننده می‌شود. بعد از آن دو دوره و البته تجربه‌های مشابه، عهد کردم دیگر در جایگاه قضاوت قرار نگیرم. پس از آن هم چندبار پیش آمد و دوستانی پیشنهاد دادند اما نپذیرفتم.
عباسی در اشاره به این نکته که این قبیل چالش‌ها فقط جنبه‌ی منفی ندارد، افزود: البته سویه‌‌ی مثبت هم این است که همین مجادلات تأثیر مثبت و زیرپوستی هم بر فضای جامعه‌ی ادبی می‌گذارد و باعث ایجاد پویایی و تحرک در جامعه‌ی ادبی می‌شود. به شخصه بر این باورم که وجود جوایز ادبی مستقل بسیار بهتر از فقدان‌شان است؛ من درباره‌ی جوایز غیر مستقل و حکومتی که اصلاً صحبتی ندارم اما جوایز مستقل که شالوده و بنیان‌شان بر استقلال از سیاست‌گزاری‌های نظارتی و مصلحتی بنا شده، بسیار حائز اهمیتند.
البته به دلیل همان تفاوت نظرها و تنوع سلایق که عرض کردم، تا رسیدن به همدلی، باورمندی و پذیرفتن وجود یک رقابت ادبی سالم و مصون از پیش‌فرض‌ها، هنوز راه زیادی داریم.
وی افزود: در هر فعالیت اجرایی ممکن است نواقصی هم وجود داشته باشد اما باید کمک کنیم این نواقص برطرف شود. متأسفانه اغلب چنین تصور می‌شود که وجود کم و کسری‌ها در آغاز هر فعالیتی به دلیل بی‌توجهی یا این که عامدانه است، در حالی که برای رسیدن به شرایط و فضای ایده‌آل باید تجربه کرد و برای رفع کاستی‌ها کوشید. جوایز بزرگی با سابقه‌ی طولانی در دنیا برگزار می‌شود که هنوز ایرادات جدی بر آن‌ها وارد است اما به هر حال تداوم‌شان در گرو پذیرش و تلاش برای هرچه بهتر شدن است.
این شاعر درباره‌ی دو بخش جدید در این دوره‌ی جایزه یعنی «مدایح بی‌صله» و «هوای تازه» نیز بیان کرد: بخش هوای تازه را مثبت ارزیابی می‌کنم و به نظرم انتخاب خوبی است. اما یک نکته در بخش مدایح بی‌صله برای من سوال‌برانگیز بود. این که ما بگوییم قدردانی از شاعرانی که قدر ندیده‌اند، خود قدر ندیدن در معنا چالش‌برانگیز است. چون ما اساساً شاعری (به طور خاص شاعران مستقل) نداریم که قدر دیده باشد. ما وقتی این عنوان را مطرح می‌کنیم گویی فرض را بر این داشته‌ایم که همه‌ی شاعران قدر دیده‌اند و مثلاً یکی دو نفر هستند که قدر ندیده‌اند. به نظر من این اشتباه است. چون با توجه به شرایط زندگی انسان کنونی، شعر و شاعری با عشق و تلاش سرسختانه است که به حیاتش ادامه می‌دهد. این به نظر من یک نقص جدی است؛ اما به هر حال تقدیر از کسانی که عمری با عشق و بی توقع تلاش کرده‌اند، ارزشمند است.
وی در پایان تأکید کرد: مواردی که ذکر کردم تأکید بر این بود که برای بهتر شدن و تداوم باید هفکری و همراهی داشت. برای شخص من مهم است جایزهی مستقلی که به نام شاعر بزرگ و انسانی شریف و مستقل نام‌گذاری شده، دوام داشته باشد، و خیلی زود درش تخته نشود در حالی که جوایزی با پول‌های هنگفت دولتی بی دغدغه برگزار می‌شود.
ارسال نظر